نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 استاد تمام گروه مدیریت بازرگانی دانشکده اقتصاد، مدیریت و علوم اداری دانشگاه سراسری سمنان، سمنان، ایران.
2 دانشجوی دکتری رشته مدیریت بازرگانی، دانشکده اقتصاد، مدیریت و علوم اداری دانشگاه سراسری سمنان، سمنان، ایران.
چکیده
کلیدواژهها
موضوعات
عنوان مقاله [English]
نویسندگان [English]
Introduction
Charitable activities in different ways and based on different intentions have always been emphasized and paid attention to in heavenly religions and human civilizations with different intensity and weaknesses (Shivji, 2007: 62).
In the teachings of Islam, charitable activities such as waqf, endowment, benevolence, and charity are highly emphasized. One of the important cases in which voluntary activities could play a serious role as an auxiliary arm of governance was the Corona crisis (Kifle Mekonen & Adarkwah, 2022: 2). In general, the experiences gained from charitable activities during the Corona era played a significant role in managing the challenges and economic problems of that era, and by supporting medical and therapeutic measures, it also played a facilitating role in reducing the epidemic cycle. The continuation of difficult economic conditions and the creation of new crises in the country indicate the necessity of continuing and expanding charitable activities. Based on this, the current research intends to explain the future trend of these activities based on the experience and lessons learned from charitable activities during the Corona epidemic.
Research Methodology
The upcoming research has an exploratory qualitative approach in terms of its nature and a developmental approach in terms of its goal. To investigate the experiences of donors during the Corona era and also predict the future trend of this range of charitable activities, a thematic analysis method was determined for this research. Also, the
semi-structured interview tool was determined as the main strategy of data collection to achieve the goals of this research. The statistical population of the current research was formed by donors and experts of the Imam Khomeini (RA) Relief Committee across the country, and 31 people were selected from this population using the purposeful sampling method. After conducting the interviews, the data was coded with a line-by-line review approach and with the help of Maxqda.20 software. Also, the validity and reliability of this research was confirmed through Creswell (2000) guidelines (Creswell & Miller, 2000). The research method was forward-looking.
Research Findings
The present research was conducted to promote the charitable activities of the country by using the experiences during the Corona epidemic. In this regard, the opinions of 31 experts, managers, and activists in the field of charitable activities were analyzed through semi-structured interviews and using the thematic analysis method. Based on the data analysis, the two main networks of this research were obtained as follows:
Fig 1. The main themes of the present research
Based on the figure above, the lessons learned from Corona were identified in five axes: economic, health support, jihadi battle, spiritual support, and rule of law. Also, taking into account the social and economic problems of the country, the role of charitable activities in the future was identified in the five axes of strengthening the livelihood of the needy, educational jihad, improving the level of health, generating culture, and governance of artificial intelligence.
Discussion and Conclusion
The experiences of charitable activities during the outbreak of Corona in the country showed that the capacities of this field can be used in other sensitive parts of the country in addition to health issues. The use of modern tools such as artificial intelligence to identify people in need and predict the future situation of this field as well as creating communication networks between benefactors to synergize the capacities of these people will be one of the most important features of such affairs. In the meantime, the innovative and new part that the specialists of this research mentioned was the use of new technologies such as artificial intelligence and big data analysis by donors. In the field of charitable activities, artificial intelligence has the potential to help improve the performance and effectiveness of these activities. One of the important advantages of artificial intelligence in the field of charitable activities mentioned in the research of researchers is the collection and analysis of data and the provision of intelligent solutions to identify the needs of people covered by the relief committee.
کلیدواژهها [English]
- مقدمه
همواره از دیرباز، در ادیان آسمانی و تمدنهای بشری، با شدت و ضعفهای متفاوت، به فعالیتهای خیرخواهانه به روشهای مختلف و مبتنی بر قصد و نیتهای متفاوت توجه شده است. در آموزههای دین اسلام نیز به فعالیتهای خیرخواهانه به روشهایی نظیر وقف، انفاق، احسان و صدقه تأکید زیاد شده است. در قران کریم آیات فراوانی بهصورت مستقیم یا غیرمستقیم بر این نوع فعالیتها تصریح داشته و گاهی آثار و نتایج دنیوی و اخروی آن را تبیین کرده است. بهطور کلی در فرهنگ اسلامی - ایرانی فعالیتهای خیرخواهانه عملی تحسینشده و پسندیده است که یکی از راههای بسیار مؤثر برای دستیابی به تعالی انسان و تقرب او به خداوند هستند (محمدی و سیدی، 1395: 3).
اگرچه در گذشته مردم بهصورت فردی و غیرسازمانیافته به نیازمندان کمک میکردند و این فعالیتها بیشتر مبتنی بر صدقات و خیرات مالی بود، پس از انقلاب صنعتی و به دنبال آن مهاجرتهای گسترده نیازهای انسانی متنوعتر شد و درنتیجه، ساختارهای سازمانی جدید در قالب سازمانها و نهادهای حمایتی تشکیل و متعاقباً مقررات ملی و بینالمللی برای حمایت از محرومان وضع شدند (میرحسینی و همکاران، 1402: 110). در دهههای اخیر و با گسترش سمنهای خیریهای، روشهای ارائه خدمات این حوزه نیز دستخوش تغییر و تحول شده است (زاهدیاصل، 1388: 2-8). همزمان با توسعه جوامع و بهبود شرایط زندگی افراد، فعالیتهای خیرخواهانه نیز تحت تأثیر قرار گرفته و از فعالیتهای فردی یا گروهی بهصورت گستردهتر به سازمانها و مؤسسات خیریه تبدیل شدهاند (کرمی و همکاران، 1398: 475). این نوع تغییر در الگوی فعالیتهای خیرخواهانه بهعنوان یک ضرورت در عرصه خدمات اجتماعی مطرحاند و در حال حاضر مؤسسات خیریه، نهادهایی با شخصیت حقوقی مستقل، غیرانتفاعی، غیردولتی و غیرسیاسی شناخته میشوند که اهدافی اجتماعی، بشردوستانه، فرهنگی و مذهبی را دنبال میکنند (Shivji, 2007: 62). اهمیت روزافزون این مؤسسات خیریه در تحقق اهداف اجتماعی و کمک به اقشار آسیبپذیر جامعه، باعث شد تا آنها بهعنوان بازیگران مهمی در عرصههای ملی و بینالملل محسوب شوند. این تبدیلشدن در نحوه ارائه فعالیتهای خیرخواهانه نهتنها به افراد نیازمند در داخل کشور، بهصورت جهانی نیز بر مبارزه با فقر و بهبود وضعیت اجتماعی - اقتصادی جوامع تأثیرگذار بوده است (Englund, 2006: 3).
بحرانهای اجتماعی چالشهای بزرگی را برای جوامع به وجود میآورند و در این مواقع، فعالیتهای خیریه نقش بسیار مهمی در کمک به آسیبدیدگان و کاهش آثار منفی این بحرانها ایفا میکنند. این فعالیتها اغلب توسط سازمانها و مؤسسات خیریه انجام میشود که عمده اهداف آنها کمک به افراد نیازمند، ارتقای وضعیت اجتماعی و اقتصادی آنها، ارائه خدمات بهداشتی و آموزشی و توانمندسازی اجتماعی است (Baksh-Mohammed et al. , 2012: 2). این سازمانها با تکیه بر حمایتهای مالی افراد، نهادهای دولتی و همچنین، همکاریهای بینالمللی توانستهاند در بسیاری از بحرانها و شرایط آسیبزننده مانند زلزلهها، سیلها، جنگها، مهاجرتهای اجباری و وضعیتهای اضطراری، نقش بسزایی در فعالیتهای انساندوستانه، نجات زندگیها و حفظ ارزشهای والای انسانی ایفا کنند که یکی از این بحرانها، همهگیری بیماری کرونا بود (Kifle Mekonen & Adarkwah, 2022: 2).
بحران کرونا که از بهمن ماه 1398 در ایران شیوع پیدا کرد، نهتنها چالشهای بهداشتی و درمانی را به همراه داشت، تأثیرات اقتصادی و اجتماعی آن نیز بسیار شایان توجه است. از حیث فعالیتهای خیرخواهانه در این دوران شواهد و مستندات گزارششده دلالت بر گسترش و بعضاً تغییر نوع فعالیتهای خیرخواهانه دارد؛ برای مثال، به علت اجتناب از شیوع بیماری در موارد زیادی مراسمهای مربوط به تدفین و بزرگداشتهای مربوطه لغو و در مقابل هزینه آن به نیت هدیه ثواب به متوفی به فعالیتهای خیرخواهانه تخصیص پیدا کرد. در این خصوص، به دلایل متعدد ازجمله افزایش فعالیتهای ترویجی ذیربط در رسانههای جمعی و تأکیدات مسئولان و مدیران کشور بهویژه رهبر معظم انقلاب گسترش فعالیتهای خیرخواهانه بیش از پیش تسریع شد. یک نمونه شایان ذکر آن، تشکیل پویشی به نام ایران همدل در سرتاسر کشور بود. براساس آمارهای منتشر شده میزان کمکهای این رزمایش به رقمی بالغ بر 1000 میلیارد تومان رسید و در همین خصوص، بهطور مثال، در استان آذربایجان شرقی حدود سه هزار بسته معیشتی بین مددجویان کمیته امداد مناطق دو و سه توزیع شد (خبرگزاری فارسنیوز، 1399، کمیته امداد، 1401). بهطور کلی تجربیات بهدستآمده از فعالیتهای خیرخواهانه در دوران کرونا نقش درخور توجهی در مدیریت چالشها و مشکلات اقتصادی آن دوران داشت و با پشتیبانی از اقدامات پزشکی و درمانی در کاهش چرخه همهگیری نیز نقش تسهیل کنندهای ایفا کرد. ادامهیافتن شرایط سخت اقتصادی و ایجاد بحرانهای جدید در سطح کشور ضرورت استمرار و گسترش فعالیتهای خیرخواهانه را دلالت میکند. بر این اساس، پژوهش حاضر در نظر دارد براساس بررسی تجارب و درس آموختههای فعالیتهای خیرخواهانه در دوران همهگیری کرونا روند نمای آینده این فعالیتهای را تبیین کند.
2- مبانی نظری و پیشینۀ پژوهش
1-2- کارویژه فعالیتهای خیرخواهانه در عصر حاضر
بروکس و همکاران[1] (2005) معتقدند حضور افرادی که در سازمانها گرایش بیشتری به امور خیریه دارند، جهتگیری کل سازمان را به سمت انجام فعالیتهای داوطلبانهای میبرد که عموم مردم از ثمرات این قبیل فعالیتها بهرهمند میشوند و به ترویج فعالیتهای خیرخواهانه منجر میشود (john et al, 2022; Brooks et al. , 2005; wang&Graddy, 2008; Independent Sector, 1999). در سیره و روش زندگی پیامبر اکرم (ص) و امامان معصوم(ع) نیز همواره بر اهمیت نیکوکاری و خیرخواهی نسبت به دیگران تأکید شده است. ایشان الگوهای عملی برای انجام اعمال خیر و کمک به نیازمندان بودند و سعی میکردند با رفتار و گفتار خود، دیگران را نیز به این کارهای پسندیده ترغیب کنند (شیخ کلینی، 1370: 163، حیدری، 1400: 5، جوادی آملی، 1391: 28).
فرهنگ ایرانی به دلیل دامنه گسترده آموزههای اخلاقی و مذهبی، زمینه مساعدی را برای تأسیس مؤسسات خیریه فراهم میآورد تا ازطریق بازتولید سرمایه اجتماعی، انواع مختلفی از خدمات عمومی را به جامعه ارائه کنند. آموزههای مرتبط با نوعدوستی، بخشی از این مجموعه آموزهها بهشمار میرود (حیدری، 1400: 7). مجموعه این آموزهها در کنار سایر آموزههای اخلاقی و انساندوستانهای که در فرهنگ مکتوب و روایی ایران وجود دارد، شهروند ایرانی را به سمت بازتولید همبستگی و سرمایه اجتماعی ازطریق انجام امور خیرخواهانه سوق میدهد (تاجبخش و همکاران، 1384: 172).
باید توجه داشت در عصر حاضر فعالیتهای خیرخواهانه به شکل نهادهای خیریهای درآمدهاند و این بدان معناست که انجام این امور بهصورت سیستمی و هماهنگ درآمده است. نهادهای خیریه در بسیاری از کشورها، ازجمله ایران، به دو دسته دولتی و غیردولتی تقسیم میشوند (قلعهتکی، 1383: 45، زارعی و همکاران، 1397).
2-2- فعالیتهای خیریهای در دوران کرونا
بلوغ فعالیتهای خیرخواهانه در دوران همهگیری کرونا در طرح شهید سلیمانی مشاهده میشود. این طرح در سال 1399 بهمنظور حمایت از اقشار آسیبپذیر جامعه در شرایط شیوع ویروس کرونا و تعطیلی گسترده مشاغل و کاهش درآمد خانوارها، از سوی دولت جمهوری اسلامی ایران اجرا شد (دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، 1399). با عنایت به تعطیلی کسبوکارها به دلیل همهگیری کرونا، دولت بهعنوان متولی بخش عمومی در همکاری با سازمانهای مردمنهاد، طرح شهید سلیمانی را اجرا کرد که طی آن فرد بیمار از مرحله غربالگری تا درمان تحت نظارت بخشهای مرتبط قرار میگرفت. از سوی دیگر، رزمایش کمکهای مؤمنانه در ماه رمضان نیز از دیگر مصادیق کمکهای خیریهای در دوران کرونا بود (وزارت کشور، 1399).
3-2- پیشینۀ پژوهش
در بخش پیشینۀ پژوهش، فعالیتهای داوطلبانه و عوامل مؤثر بر آن بهمنظور شناخت مؤلفههای مهم در ارتقای سطح کمی و کیفی فعالیتهای خیرخواهانه بررسی شدند. اسکندرینژاد و همکاران در قالب پژوهشی آینده امور خیریه در شهر تهران را بررسی کردند. براساس یافتههای پژوهشگران، فعالان خیریهها در شهر تهران، آیندة ممکن این حوزه را توأم با افزایش عقلانیت سازمانی و ماندگاری معضلات ساختاری میدانند. همچنین، این فعالان آیندة مطلوب خیریهها و خیرخواهی در شهر تهران را در دو مقولة توسعة سازمانی و رفع موانع ساختاری خلاصه کردهاند. آنچه از نتایج پژوهش به دست آمده، اختلاف آشکاری است که فعالان خیر شهر تهران میان آیندة ممکن و آیندة مطلوب میبینند (اسکندرینژاد و همکاران، 1402).
اردکانی و عنبری در سال 1401 و در پژوهش خود با عنوان «نقش سازمانهای مردم نهاد در تسهیلگری و ارتقای تابآوری اجتماعی مناطق روستایی در برابر کم آبی (مطالعه موردی مؤسسه نیکوکاری ابرار در روستاهای شهرستان قاینات)»، بیاعتمادی مردم به نهادهای دولتی، ضعف نیروی انسانی با کیفیت در روستا و تورم و مشکلات اقتصادی ازجمله چالشهایی است که مؤسسه با آنها روبهرو بوده است. تجربه و فعالیتهای مؤسسه ابرار در روستاهای مورد مطالعه نشان میدهد میتوان به سازمانهای مردمنهاد بهعنوان یک ظرفیت اجتماعی داوطلبانه برای ارتقای تابآوری اجتماعی مناطق روستائی و سازگاری آنها در برابر کمآبی امیدوار بود (مهدیزاده اردکانی و عنبری، 1401).
رضایی و همکاران در سال 1400 در تحقیق خود با عنوان «بررسی نقش سازمانهای مردمنهاد در تحققپذیری حکمروایی خوب شهری نمونه موردی کلانشهر تهران» به این مورد دست یافتند که بهطور کلی سازمانهای مردم نهاد در تحققپذیری حکمروایی خوب شهری کلان شهر تهران نقش دارند؛ اما این سازمانها با وجود آنکه بر تحققپذیری مؤلفههای مشارکت و پاسخگویی کلان شهر تهران مثمر ثمر هستند، در برآوردهساختن مؤلفههای قابلیت اطمینان، شفافیت و همچنین، کارآیی نقش پذیرفتنی ندارند (رضایی و همکاران، 1400).
محمودزاده در سال 1399 تأثیر میزان پایبندی مردم به ارزشها بر مشارکت آنها در امور خیریه را بررسی کرد. یافتههای این پژوهش نشان دادند بین پایبندی مردم به ارزشها و هنجارهای اجتماعی و فرهنگی با مشارکت پاسخگویان در امور خیریه و عامالمنفعه رابطه مستقیم وجود دارد. به عبارت دیگر، پاسخگویانی که معتقدند مردم به ارزشهای اجتماعی و فرهنگی در جامعه بیشتر پایبندند، مشارکت آنها در امور خیریه بیش از کسانی است که چنین اعتقادی ندارند
(محمودزاده، 1399).
لطفی خاکچی در سال 1398 در مطالعهای، چالشهای فراروی سمنهای حمایتی برای مداخله در مسائل اجتماعی و بهبود وضعیت اقشار آسیبپذیر را بررسی کرد. پژوهشگر اظهار داشت انجام «اقدامات خردمندانه و فردگرایانه»، محوریترین چالشهای پیش روی سمنها است که تحتتأثیر ضعف سمنها در ریشهیابی مسائل اجتماعی، کوتاهمدت بودن، مقطعی و یکبعدی بودن فرایند توانمندسازی اقشار آسیبپذیر، عدم بهرهمندی از مشارکت بومیان و مردم محلی و حیطه فعالیت و گستره موضوعی و جغرافیایی آنها قرار دارد (لطفی خاکچی، 1398).
رازقی و لطفی خاکچی در سال 1397 به تحلیل جامعهشناختی چالشهای بقا و پایداری سازمانهای مردمنهاد فعال در حوزه آسیبهای اجتماعی، با تأکید بر رابطه آنها با دولت پرداختند. در یافتههای این تحقیق از «چالشهای جذب و مدیریت منابع انسانی، فقدان روندهای پایدار برای تولید منابع مالی، کمبود سرمایه اجتماعی، نگاه حداقلی و نبود دید کلان و جامع نسبت به مسائل اجتماعی و چالشهای برنامهریزی و نظارت» بهعنوان مهمترین چالشهای درونی سمنها و از مقولههای «رابطه با جامعه و شهروندان، رابطه با دولت و رابطه با سایر سمنها»، بهعنوان چالشهای برونسازمانی سمنها نام برده شده است (رازقی و لطفی خاچکی، 1397).
زاهدی اصل در سال 1388 رابطه سرمایه اجتماعی با رفاه اجتماعی را بررسی کرد. محققان پژوهش به این نتیجه رسیدند که شاخصهایی که بهاصطلاح به آنها سرمایه اجتماعی سنتی میگویند و به وجوه سنتی جامعه مربوط میشوند (مشارکت
غیر رسمی مذهبی و خیریهها) از وضعیت بهتری برخوردارند و شاخصهایی که با زندگی مدرن منطبقاند (سرمایه اجتماعی مدرن) از وضعیت مطلوبی برخوردار نیستند (اعتماد نهادی، اعتماد تعمیم یافته، انسجام اجتماعی و مشارکت رسمی) و بهطور کل سرمایه اجتماعی، رابطه مثبتی با رفاه اجتماعی دارد. همچنین، کلیه شاخصهای مطرح در این تحقیق برای سرمایه اجتماعی و اعتماد هنجارهای اجتماعی و شبکههای اجتماعی نیز با رفاه اجتماعی رابطه مثبتی دارند (زاهدی اصل، 1388).
اوسالیوان[2] در سال 2022 به بررسی مفهوم سازمانهای مردمنهاد (NGO) و توسعه پرداخت. این پژوهش بر این مسئله تأکید دارد که سازمانهای مردمنهاد وظیفهمحورند و افرادی با منافع مشترک آن را هدایت میکنند، خدمات و وظایف بشردوستانه مختلفی را انجام میدهند، نگرانیهای شهروندان را به دولتها منتقل میکنند، سیاستها را نظارت و مشارکت سیاسی در جامعه را تشویق میکنند .(O'Sullivan, 2022)
هانگ در سال 2019 پژوهشی با عنوان «رفاه اجتماعی برای گروههای قومی حاشیهای؛ سازمانهای غیردولتی» انجام داد. یافتههای این پژوهش نشان میدهند باوجود اینکه این سازمانهای غیردولتی و مردمنهاد اهداف متفاوتی ازجمله کاهش فقر، بازسازی بعد از فاجعه، حفاظت از محیطزیست و حفظ فرهنگ و ... را دنبال میکنند، چندین ویژگی مشترک دارند. نخبگان جامعه با شبکههای اطلاعاتی و ارتباطات گسترده، همه آنها را آغاز و مجوزهای اولیه را در قالب بودجه، فضای عملیاتی و نظارت و مشاوره از سازمانهای مردمنهاد بینالمللی دریافت کردهاند .(Huang, 2019)
لانگ در سال 2012 پاسخگویی سازمانهای مردمنهاد در جامعه مدنی و حوزه عمومی را بررسی کرد. نتایج این تحقیق به این یافته اشاره داشت که در کشورهای جهان سوم، سازمانهای مردمنهاد بهطور فزایندهای در خدمت ایدئولوژی و تحتتأثیر آن قرار دارند و افراد دارای جهتگیری مذهبی، بیشتر در فعالیتهای خیرخواهانه شرکت دارند (Lang, 2012).
وانگ و گرادی در سال 2008 به بررسی رابطه میان کنش داوطلبانه، سرمایه اجتماعی و کمکهای خیریه پرداختند. یافتههای پژوهش نشان میدهند اعتماد اجتماعی حاصل پلزدن میان شبکههای اجتماعی و مشارکت مدنی در دو گروه مذهبی و غیرمذهبی است فعالیتهای داوطلبانه و سرمایۀ اقتصادی تأثیر مهمی بر کمکهای این دو گروه مذهبی و غیرمذهبی دارد و درنهایت کسانی که گرایشهای مذهبی دارند بیشتر از سایر افراد علاقهمند به فعالیتهای خیرخواهانه هستند و بیش از سایرین خود را درگیر این قبیل امور میکنند (Wang & Graddy, 2008).
در یک جمعبندی، مؤلفههای تأثیرگذار در ارتقای فعالیتهای خیرخواهانه در قالب چند عامل بررسی میشوند. نخست آنکه افراد دارای گرایشهای مذهبی، بیش از سایرین در امور خیرخواهانه مشارکت دارند. در وهله بعدی، لزوم قانونگذاری صحیح در حوزه فعالیتهای خیرخواهانه از اهمیت بیشتری نسبت به قبل برخوردار شده است و همچنین، باید به تغییرات فناوری و تأثیر آن در حوزه فعالیتهای داوطلبانه بیش از گذشته توجه شود.
براساس بررسیهای بهعملآمده از پیشینه پژوهش موجود در حوزه امور خیریه، وجه تمایز پژوهش پیشرو و سایر پژوهش در چند مورد تشریح میشود. نخست آنکه در این پژوهش از رویکرد آیندهپژوهانه استفاده شده و از تجربیات گذشته بهعنوان چراغ راهی برای ترسیم فضای آتی بهره گرفته شده است؛ حال آنکه در پژوهشهای قبلی تنها شرایط فعلی بررسی شده است. در وهله بعدی با بررسیهای بهعملآمده در مقالات لاتین و همچنین، مقالات داخلی، پژوهشی بهصورت مستقیم به تأثیر کرونا در حوزۀ امور خیریه اشاره نکرده و از سوی دیگر، ترسیم فضای امورخیرخواهانه در دوران پساکرونا نیز بررسی نشده است. همچنین، یکی دیگر از کارویژههای این پژوهش، توجه به دیجیتالیشدن امور خیریه و نقش هوش مصنوعی در حوزه فعالیتهای خیرخواهانه بوده است. همچنین، باید توجه داشت تا زمان نگارش این پژوهش، آمارهای منتشرشده از نقش امور خیرخواهانه در دوران کرونا محدود به خبرگزاریهای رسمی و یا وبگاههای معتبر بوده و پژوهش پیشرو در راستای تجمیع این دادهها در قالب یک مقاله علمی گام برداشته است.
3- روش پژوهش
تحقیق پیش رو از لحاظ ماهیت، دارای رویکرد کیفی اکتشافی است و از لحاظ هدف، رویکرد توسعهای دارد. با هدف بررسی تجربیات خیرین در دوران کرونا و همچنین، پیشبینی روندنمای آینده این طیف از فعالیتهای خیرخواهانه روش تحلیل مضمون برای این پژوهش تعیین شد. همچنین، ابزار مصاحبه نیمهساختاریافته برای نیل به اهداف این پژوهش بهعنوان راهبرد اصلی جمعآوری اطلاعات معین شد. جامعه آماری تحقیق حاضر، خیرین و کارشناسان کمیته امداد امام خمینی(ره) سراسر کشور بودند که با استفاده از روش نمونهگیری هدفمند، 31 نفر از این جامعه انتخاب شدند. اطلاعات جمیعتشناختی افراد مصاحبهشونده به شرح جدول 1 است:
جدول 1 – اطلاعات افراد مصاحبهشونده
Table 1 - Information of the interviewees
|
شماره |
سمت شغلی |
تجربه (سال) |
شماره |
سمت شغلی |
تجربه (سال) |
|
1 |
کارشناس کمیته امداد |
5 |
17 |
مدیر بنیاد خیریه |
8 |
|
2 |
کارشناس کمیته امداد |
10 |
18 |
مدیر بنیاد خیریه |
9 |
|
3 |
کارشناس کمیته امداد |
9 |
19 |
مدیر بنیاد خیریه |
6 |
|
4 |
کارشناس کمیته امداد |
12 |
20 |
مدیر بنیاد خیریه |
5 |
|
5 |
کارشناس کمیته امداد |
8 |
21 |
مدیر کمیته امداد |
11 |
|
6 |
کارشناس کمیته امداد |
8 |
22 |
مدیر کمیته امداد |
12 |
|
7 |
کارشناس کمیته امداد |
7 |
23 |
مدیر کمیته امداد |
11 |
|
8 |
کارشناس کمیته امداد |
8 |
24 |
مدیر کمیته امداد |
5 |
|
9 |
کارشناس کمیته امداد |
6 |
25 |
مدیر کمیته امداد |
8 |
|
10 |
کارشناس کمیته امداد |
7 |
26 |
مدیر کمیته امداد |
7 |
|
11 |
کارشناس کمیته امداد |
5 |
27 |
خیرین |
7 |
|
12 |
کارشناس کمیته امداد |
6 |
28 |
خیرین |
7 |
|
13 |
کارشناس کمیته امداد |
6 |
29 |
خیرین |
8 |
|
14 |
کارشناس کمیته امداد |
4 |
30 |
خیرین |
11 |
|
15 |
کارشناس کمیته امداد |
7 |
31 |
خیرین |
20 |
|
16 |
مدیر بنیاد خیریه |
15 |
|
|
|
همچنین، شیوهنامه سؤالات مصاحبه به شرح جدول 2 است:
جدول 2- سؤالات مطرحشده از خبرگان پژوهش
Table 2- Questions raised by research experts
|
سؤالهای اصلی |
سؤالهای حمایتی |
|
در زمان کرونا چه فعالیتهایی در زمینه امورخیرخواهانه داشتهاید؟ |
در دوران کرونا عمدتاً چه نوع فعالیتهای خیرخواهانه و با چه قصدی انجام میگرفت؟ |
|
چه عواملی بر گسترش یا محدودسازی فعالیتهای خیرخواهانه در دوران کرونا تاثیر گذار بود و این تاثیر به چه شکلی نمایان شد؟ |
|
|
آیا پساکرونا تأثیری بر الگوی کمکهای خیرخواهانه داشته است؟ |
فناوری و وبگاهها در بهبود و ارتقای کمکهای خیرخواهانه در پساکرونا چه نقشی دارند؟ |
|
آیا از تغییرات اجتماعی و فرهنگی بعد از کرونا در کمکهای خیرخواهانه میتوان بهره برد؟ |
|
|
همکاری و هماهنگی بین نهادهای دولتی و خیرخواهانه در پساکرونا به چه صورت است؟ |
|
|
چه اقداماتی برای بهبود کمکهای خیرخواهانه در این دوره پیشنهاد میکنید؟ |
4- تجزیهوتحلیل دادهها
1-4- شیوه تجزیهوتحلیل دادهها
یافتههای این مطالعه ازطریق مصاحبههای نیمهساختارمند در بازه زمانی خرداد تا مرداد 1402 گردآوری شدند. تجزیهوتحلیل دادهها با استفاده از روش تحلیل مضمون کلارک و براون انجام گرفت. در این روش، پس از بررسی مفاهیم اولیه و آشنایی محقق با دادهها، مراحل کدگذاری باز و طبقهبندی کدهای مشابه در تمهای مشخص آغاز میشود. در این روش الگوها حین تحلیل شکل میگیرند و از قبل تعریف نشدهاند. تجزیهوتحلیل دادهها براساس الگوی شش مرحلهای زیر انجام شد:
پس از پایان مراحل جمعآوری تمامی مصاحبهها و پیادهسازی متون در نرمافزار20 Maxqda، کدگذاری مصاحبهها بهصورت خام، انجام و تعداد 62 کد خام حاصل شد که پس از حذف و ادغام این کدها، کدهای باز به عدد 37 رسید. کدهای 37گانه در قالب 10 مضمون فرعی دستهبندی شدند و درنهایت، 2 تم اصلی بهعنوان مضامین اصلی این پژوهش معین شدند.
همچنین، در راستای دریافت پایایی و روایی این پژوهش از شیوهنامه اجرایی کرسول در حوزه پژوهشهای کیفی بهرهگرفته شد (Creswell & Miller, 2000). در راستای تأیید نتایج پژوهش حاضر، دادهها در اختیار 20 نفر از افراد مصاحبهشونده قرار گرفت و یافتهها تأیید شدند. از سوی دیگر، از روش کدگذاری فرد ناشناس نیز استفاده شد و درصد تشابه فرد سوم و پژوهشگر، 77.5% تعیین شد. محاسبات مربوطه به شرح ذیل است:
تعداد کل کدها: 62 کد
|
تعداد کدهای مشابه بین پژوهشگر و فرد سوم: 48 کد |
فرمول درصد تشابه (کرسول) *100 %77.5 |
2-4- بررسی مضامین اصلی
با توجه به سؤالات پژوهش تحقیق حاضر و همچنین، دستهبندی کدهای فرعی دهگانه، دوتم اصلی حاصل شد که به ترتیب تم اصلی اول مصادیق رفتارهای خیرخواهانه در شیوع کرونا و تم اصلی دوم ارتقای فعالیتهای خیرخواهانه در پساکرونا تعیین شد. در ادامه به تشریح این تمها پرداخته شده است:
1-2-4- تم اصلی اول: مصادیق رفتارهای خیرخواهانه در شیوع کرونا
بروز پدیدۀ کرونا در سراسر دنیا باعث شد تا نظامهای ارائهدهنده خدمات دولتی کارایی خود را از دست بدهند و لزوم توجه بیشتر به فعالیتهای خیرخواهانه و داوطلبانه بیش از گذشته احساس شود. کشور ایران نیز از این قضیه مستثنی نبوده است و ظرفیت خیرین در خدمت بدنۀ حاکمیتی قرار گرفت. جدول 3 مصادیق رفتارهای خیرخواهانه در آزمون کرونا را نشان میدهد:
جدول 3 - مصادیق رفتارهای خیرخواهانه در شیوع کرونا
Table 3 - Examples of benevolent behaviors in the outbreak of Corona
|
مضمون اصلی 1 |
مضمون فرعی |
مفاهیم |
بخشی از مصاحبه |
|
مصادیق رفتارهای خیرخواهانه در دوران کرونا |
همراه اقتصادی |
کمکهای نقدی به نیازمندان کمک به پرداخت اجارهبهای منزل اعطای داوطلبانه یارانه معیشتی به نیازمندان تهیه جهیزیه افراد نیازمند تهیه سبدهای معیشتی اعطای وامهای بدون بهره یا با بهره 4 درصد |
یکی از خبرگان پژوهش اظهار داشت مهمترین چالش کرونا برای مردم، بستهشدن کسبوکارها و به تبع آن کاهش سطح درآمدی بود. بر همین اساس، خیریه ما تصمیم گرفت با استفاده از منابع مالی خود، کمک حال مردم در پرداخت اجارهبهای منازل و محل کار باشد. |
|
همیار بهداشتی |
اهدای خون و پلاسما تهیه ماسک و ملزومات پزشکی مشارکت در طرح واکسیناسیون جمعی مشارکت در طرح پیشگیری شهید سلیمانی تهیه بستههای خیریات بهداشتی برای اموات تهیه آبمیوه برای بیماران کرونایی |
یکی از مدیران کمیته امداد نیز بیان داشت با گسترش بیماری کووید-۱۹، کمیته امداد امام خمینی (ره) بهعنوان یکی از مؤسسات خیرخواهانه در زمینههای متعددی فعالیتهای ارزشمندی را به عمل آورد. ازجمله این فعالیتها موارد زیرند: توزیع بستههای غذایی، بهداشتی و پوشاک به خانوادههای کمبضاعت، تأمین ماسک، دستکش و الکل برای مراکز درمانی و خدماترسانی، ارائه خدمات پزشکی و مشاوره به مبتلایان و سایر افراد، حمایت مالی و روحی از کارگران بیکارشده و خانوادههای آنها، همکاری با دستگاههای دولتی و غیردولتی در زمینه مقابله با کرونا. یکی از خبرگان این پژوهش نیز اظهار داشت خیرین در بخش کفن و دفن نقش جدی ایفا کردند. با توجه به ترس بخشی از نیروی خدماتی از اجساد افراد بیمار، نیروهای مردمی و جامعه روحانیت به نقشآفرینی پرداختند. |
|
|
نبرد جهادی |
ضدعفونی کردن معابر شهری حضور در غسالخانهها حضور بهعنوان پرستار داوطلب |
||
|
حامی معنوی |
همراهی بیماران بدحال مستقر در قرنطینه اجرای برنامههای فرهنگی و شاد برای بیماران اجرای برنامههای سرگرمی برای کودکان درگیر اجرای مراسم کفن و دفن اموات کرونایی |
||
|
قانون مداری |
پرهیز از ترددهای غیرضروری رعایت فاصلهگذاریهای اجتماعی |
یکی از مدیران اظهار داشت با توجه به محدودیت نیروی انسانی، افراد داوطلب در کنار نیروهای انتظامی در کنترل عبور و مرورهای مردم کمک حال بودند. |
2-2-4-تم اصلی دوم: ارتقای فعالیتهای خیرخواهانه در پساکرونا
براساس گزارش وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی استقرار بیمارستانهای صحرایی با استفاده از ظرفیت خیرین، تأمین ماسک و مواد ضدعفونی کننده، بسیج سازمانهای مردمنهاد و رایگانکردن تماسهای تلفنی با مشاوران پزشکی از اهم فعالیتهای این وزارت در تعامل با خیرین بود (سوری، 1401). جدول 4 مفاهیم مرتبط با ارتقای فعالیتهای خیرخواهانه در پساکرونا را نمایش میدهد:
جدول 4 - ارتقای فعالیتهای خیرخواهانه در پساکرونا
Table 4 - Promotion of charitable activities in the post-corona period
|
مضمون اصلی 2 |
مضمون فرعی |
مفاهیم |
بخشی از مصاحبه |
|
ارتقای فعالیتهای خیرخواهانه در پساکرونا |
تقویت بنیه معیشی نیازمندان |
ü افزایش کمکهای نقدی به نیازمندان ازطریق صندوقهای خیریه ü حمایت از کودکان کار و خیابان با فراهمکردن شغل و درآمد ü حمایت مالی از زنان سرپرست خانوار |
کمکهای خیرخواهانه در آینده میتواند مشکل مربوط به فقر را حل کند، اگر بهصورت هدفمند و پایدار انجام شود؛ برای مثال، یک سازمان خیرخواهانه میتواند با ارائه آموزشهای حرفهای و تسهیلات اعتباری به افراد فقیر کمک کند تا بتوانند خوداشتغالزایی کنند و درآمد کسب کنند. این روش میتواند باعث شود افراد فقیر به جای وابستگی به کمکهای مالی، بتوانند خودباوری و استقلال داشته باشند و در توسعه جامعه نقش داشته باشند؛ بنابراین، کمکهای خیرخواهانه باید به گونهای باشد که افراد فقیر را قادر سازد تا خود را از وضعیت فقر خارج کنند و به رشد اقتصادی و اجتماعی کشور کمک کنند. یکی از مدیران بنیادهای خیریه اظهار داشت با حل مشکلات مربوط به صندوقهای خیریه و الحاق این صندوقها به نظام بانکداری و استفاده از سازوکار جمیعسپاری تأمین مالی[3]، میتوان در راستای مولدسازی اقتصاد و تحقق مفهوم اقتصاد مقاومتی کمک شایانی کرد. امروزه کشورهای اسلامی به سمت جمعسپاری تأمین مالی خرد حرکت کردهاند؛ بهطور مثال، مؤسسه مالی ASA[4] بنگلادش در همین راستا فعالیت میکند و رویکرد اصلی آن، تأمین مالی خرد پایدار و مقرون به صرفه است. این مؤسسه با حدود 8 میلیون مشتری در سراسر بنگلادش، علاوه بر برنامه تأمین مالی خرد برنامههایی مثل آموزشی، بهداشتی، کشاورزی و ... را دنبال میکند. |
|
جهاد آموزشی |
ü گسترش آموزشهای فنی و حرفهای رایگان ü اعطای بورسیه تحصیلی به دانشآموزان و دانشجویان محروم ü تأسیس مدارس شبانهروزی برای کودکان بدسرپرست ü قراردادن سهمیه استخدام دولتی و خصوصی برای خانوادههای نیازمند |
||
|
ارتقای سطح بهداشت |
ü تأسیس بیمارستانهای خیریه در مناطق محروم ü اعزام تیمهای درمانی به روستاها و مناطق دورافتاده ü توزیع رایگان دارو و وسایل پزشکی مورد نیاز بیماران ü سرکشیهای دورهای کنترل بیماریهای خاص در مرزها |
رهآورد کرونا به ما نشان داد برای کاهش هزینههای درمانی بیماریهای همهگیر، توجه ویژه به مرزهای جغرافیایی و خصوصاً مرزهای جنوب شرقی کشور باید در اولویت باشد. سازمانهای مردمنهاد با همکاری وزارت بهداشت میتوانند ایستگاههای رصد مرزی را تشکیل دهند. |
|
|
مولدسازی فرهنگ |
ü گسترش کتابخانههای عمومی در سراسر کشور ü برپایی کارگاههای آموزشی و مشاورهای در زمینههای گوناگون ü ترویج فرهنگ نیکوکاری و احترام به همنوع در جامعه ü توجه ویژه به مهمانی 10کیلومتری غدیر ü استفاده از بستر دهه اول محرم و راهپیمایی اربعین |
از سوی دیگر، با توجه به معضلات مربوط به زنان در کشور، استفاده از بسترهای خیریه میتواند بخشی از این بحران را حل کند. یکی از خبرگان پژوهش اظهار داشت کمکهای خیرخواهانه در آینده میتوانند مشکل مربوط به زنان را با ایجاد فرصتهای آموزشی و اشتغال برای آنان حل کنند؛ برای مثال، یک سازمان خیرخواهانه میتواند کلاسهای آموزشی را برای زنانی که علاقهمند به یادگیری مهارتهای جدید هستند، ارائه دهد. این کلاسها میتوانند به زنان کمک کنند تا اعتماد به نفس بیشتری پیدا کنند و بتوانند در جامعه فعالتر شوند. همچنین، یک سازمان خیرخواهانه میتواند با کارفرمایان همکاری کند تا فرصتهای شغلی را برای زنان فراهم کند. این فرصتها میتوانند به زنان امکان دهند تا درآمد خود را افزایش دهند و از وابستگی به دیگران خلاص شوند. |
|
|
حکمرانی هوش مصنوعی |
ü ایجاد سامانههای هوشمند کمکرسانی به نیازمندان و امدادگران در بلایای طبیعی ü طراحی برنامههای کاربردی برای تسهیل ارائه خدمات خیریه ü بهکارگیری فناوریهای نوین آموزشی برای آموزش رایگان مهارتهای شغلی ü راهاندازی شبکههای اجتماعی و گروههای مجازی حمایت از نیازمندان ü بهرهگیری از ابزارهای هوش مصنوعی و دادهکاوی برای شناسایی بهتر نیازمندان |
یکی از موارد بدیع در حوزۀ فعالیتهای خیرخواهانه استفاده از فناوریهای نوین و بهخصوص هوش مصنوعی است (Behl et al. , 2021; Reizer et al., 2022). یکی از کارشناس کمیته امداد اظهار داشت استفاده از ظرفیت هوش مصنوعی میتواند شناسایی افراد نیازمند را براساس عوامل واقعی میسر سازد و همچنین، برآوردی از ورودیها و خروجیهای افراد تحت پوشش کمیته امداد ارائه دهد. همچنین، یکی دیگر از خبرگان این پژوهش اظهار داشت استفاده هوشمند از شبکههای اجتماعی و استفاده از ظرفیت افراد چهره در این رسانهها میتواند به مشارکت بیشتر مردم منجر شود. همچنین، یکی دیگر از متخصصان معتقد است استفاده از الگوهای ارزیاب مبتنی بر یادگیری ماشینی میتواند سیاستگذاران امور خیریهای را در پیشبینی ورودیها و خروجیهای سازمانهای خیریهای مانند کمیته امداد کمک کند. |
5- بحث و نتیجهگیری
1-5- ارتقای فعالیتهای خیرخواهانه
|
|
|
شکل 1 – مضامین اصلی آینده فعالیتهای خیرخواهانه
Figure 1- The main themes of the future of charitable activities
تحقیق پیشرو با هدف ارتقای فعالیتهای خیرخواهانه کشور با استفاده از تجربیات زمان همهگیری کرونا انجام شد. در همین راستا نظرات 31 متخصص، مدیر و فعال عرصۀ فعالیتهای خیرخواهانه ازطریق مصاحبه نیمهساختاریافته و با استفاده از روش تحلیل مضمون بررسی شدند. براساس تحلیل دادهها، دو شبکۀ اصلی مضمون این پژوهش به شرح شکل 1 به دست آمد.
انجام امور خیرخواهانه در دوران کرونا به یکی از تجربیات مهم حکمرانی کشور در طی چهار دهه اخیر تبدیل شد. بسیاری از افراد و سازمانهای مختلف توانستند با ایجاد همافزایی بین فعالیتهای خود، احتیاجات افراد نیازمند را مرتفع سازند.
براساس نظر خبرگان پژوهش حاضر، در دوران همهگیری کرونا فعالیتهای خیرخواهانه در پنج حوزه نقش کلیدی ایفا کرد. در وهله نخست، خیرین در کنار کادر درمان در بیمارستانها حاضر شدند و همچنین، در برخی از امور نظیر ضدعفونیسازی محیط بیمارستان فعالیت داشند. در این بین، نقش قشر مذهبی پررنگتر از سایرین بود که این مورد با یافته پژوهش وانگ در سال 2008 تطابق دارد. در وهله دوم، با توجه به تعطیلی مشاغل و کاهش سطح درآمد قشر آسیبپذیر، فعالیت در طرحهای کمکمعیشتی از مهمترین برنامههای خیرین در این دوران بود. همچنین، برخی از خیرین نیز براساس مسئولیتهای اجتماعی خود اقدام به پرداخت اجارهبهای منازل افرادی کردند که از لحاظ مالی تحت فشار بودند. دغدغهمندی خیرین در دوران کرونا با پژوهش لانگ در سال 2012 شباهت دارد. حضور داوطلبانه بهعنوان پرستار در مراکز درمانی و همچنین، غسالخانهها سومین حوزه فعالیتی خیرین در ایام همهگیری کرونا بود و این مورد با سرمایه اجتماعی مطرحشده در پژوهش زاهدیاصل در سال 1388 در تشابه است. حمایتهای معنوی از بیماران در قالب برگزاری جشنهای سرگرمکننده و همیاری نیروهای بهداشتی و امنیتی دیگر حیطههای فعالیتی خیرین در دوران همهگیری کرونا بود.
پس از دوران همهگیری کرونا، تجربیات این دوره، مورد بحث خیرین و متخصصان امور خیرخواهانه در این پژوهش قرار گرفت. خبرگان این پژوهش معتقد بودند با توجه به شرایط اقتصادی حال حاضر کشور، بخش اقتصادی دوران کرونا باید به شکل جدیتری تقویت شود. فعالان معتقد بودند سطح فعالیتها و مراقبتهای مربوط به حوزه درمانی و پزشکی خیرین با توجه به بازسازی نظام درمانی در زمان پساکرونا باید کاهش پیدا کند و این ظرفیتها در بخشهای جدیدتری به کار گرفته شوند؛ بهطور مثال، با توجه به آمار بالای کودکان کار در سطح کلانشهرها و همچنین، احتمال تبدیلشدن این معضل اجتماعی به یک بحران در آینده نزدیک حضور فعالان و خیرین در این بخش میتواند باعث ایجاد همافزایی با سایر نهادهای دولتی شود (پورسعید و همکاران، 1400؛ مهرگان، 1402). از سوی دیگر، مشکلات مربوط به حوزه زنان سرپرست خانوار نیز بیش از پیش در کشور احساس میشود. براساس گزارشهای منتشرشده، نرخ بیکاری جمعیت زنان در طی یک دهه اخیر افزایش یافته و این مهم تبدیل یک بحران اجتماعی شده است (ذوقی، 1401؛ اینانلو، 1402)؛ بنابراین، تداومداشتن فعالیتهای خیرخواهانه در حوزه زنان و بروزدادن این کمکها در بسترهای جدید نظیر توانمندسازی زنان خانهدار میتواند بخشی از این بحرانها را حلوفصل کند.
از سوی دیگر، بخش بدیع و تازهای که متخصصان این پژوهش بدان اشاره داشتند، استفاده از فناوریهای نوین نظیر هوش مصنوعی و تحلیل کلاندادهها توسط خیرین بود. در زمینه فعالیتهای خیرخواهانه، هوش مصنوعی دارای توان بالقوهای است که میتواند به بهبود عملکرد و اثربخشی این فعالیتها کمک کند. از مزایای مهم هوش مصنوعی در حوزه فعالیتهای خیریهای - که در پژوهشهای محققان بدان اشاره شده است - موارد ذیل هستند (Singh & Lin,2021; Zhou et al, 2022; Defnizal & Ernes, 2020 Popkova & Sergi, 2020).
1) جمعآوری و تحلیل دادهها: هوش مصنوعی میتواند با استفاده از روشهای پردازش زبان طبیعی، یادگیری عمیق، شبکههای عصبی و غیره، دادههای مربوط به نیازمندان، منابع، هزینهها، عملکرد و اثربخشی فعالیتهای خیرخواهانه را جمعآوری، تحلیل و خلاصه کند. این کار میتواند به بهبود برنامهریزی، تخصیص منابع، پایش و ارزیابی کمک کند.
2) پاسخگویی به سؤالات و درخواستها: هوش مصنوعی میتواند با استفاده از رباتهای گفتگو، پاسخگوی سؤالات و درخواستهای نیازمندان، حامیان، همکاران و عموم مردم باشد. این کار میتواند به افزایش شفافیت، اعتمادسازی، رضایتمندی و همچنین، کاهش هزینههای اداری و پشتیبانی کمک کند.
3) تشخیص و پیشبینی رخدادها: هوش مصنوعی میتواند با استفاده از روشهای چینش تصاویر، تحلیل تصاویر ماهوارهای، شبکههای اجتماعی و غیره، رخدادهای مختلف مانند بحرانهای انساندوستانه، فقر، بیماری، خشکسالی، سیل و غیره را تشخیص و پیشبینی کند. این کار میتواند به افزایش آگاهی، هماهنگی، سرعت و کارآمدی در ارائه خدمات خیرخواهانه کمک کند.
4) طراحی و تولید محصولات و خدمات: هوش مصنوعی میتواند با استفاده از روشهای طراحی خلاق، چاپ سهبعدی، نظارت هوشمند و غیره، محصولات و خدمات جدید و نوآورانه را برای نیازمندان طراحی و تولید کند. این کار میتواند به بهبود کیفیت زندگی، حل مسائل جامعه، ترویج فرصتبرابری و عدالت اجتماعی کمک کند.
5) آموزش و توانمندسازی: هوش مصنوعی میتواند با استفاده از روشهای آموزش مجازی، بازیهای آموزشی، شخصیسازی یادگیری و غیره، به نیازمندان، خیرین و همکاران آموزش و توانمندسازی بدهد. این کار میتواند به افزایش دانش، مهارت، اعتماد به نفس، خلاقیت و همچنین، تقویت همکاری و ارتباطات کمک کند.
تغییر هرم جمعیتی کشور در طی دو دهه آتی و همچنین، احتمال بروز پدیدههایی نظیر بحران هویتی در جوانان کشور میتواند زمینهساز بحرانهای اجتماعی و فرهنگی در سطح کشور شود و این امر لزوم فرهنگسازی صحیح را طلب میکند. با توجه به محدودیتهای ساختارهای دولتی، فعالیتهای خیرخواهانه میتواند نقش کلیدی ایفا کنند و با مولدسازی فرهنگ تا حدی از بروز ناهنجاریهای اجتماعی جلوگیری کنند. برگزاری رویدادهای فرهنگی در مناطق کمبرخوردارتر و استفاده از ظرفیت هنرمندان مشهور (Samman et al , 2009) میتواند به اعتمادسازی قشر جوان، منجر و نیز با بهرهگیری از ظرفیت سراهای محله به کاهش بحرانهای اجتماعی منجر شود.
در حین بررسی نظرات خبرگان دربارۀ آینده کمکهای خیرخواهانه در ایران، دو مورد بهعنوان محدودیتهای پژوهش مشاهده میشود. در مورد اول، در سازوکارهای دولتی مرتبط با امور خیریه، مقاومتی دربارۀ تغییر نقش این دسته از کمکها از حالت سنتی به حال نوین مشاهده میشد که پیشنهاد میشود محققان، ریشهها و دلایل آن را بررسی کنند و متناسب با آنها به ارائه راهکار بپردازند. همچنین، با وجود پذیرش نقاط قوت استفاده از فناوریهای نوین در حوزه خیریه، بخش اعظمی از این بنیادها به دلیل هزینههای سنگین چنین تغییراتی حاضر به اجرای چنین اقداماتی نیستند. در همین راستا پیشنهاد میشود راهکارهای تأمین مالی بنیادهای خیریهای دولتی و خصوصی برای استفاده از فناوریهای نوین و سیاستگذاریهای این بخش بررسی شوند.
[1] Brooks
[2] O'Sullivan
[3] Crowdfunding
[4] ASA Foundation (www.asafgroup.org)
)